KALENDARIUM SIERPIEŃ

Ruggero Leoncavallo (ur. 23 kwietnia 1857 w Neapolu, zm. 9 sierpnia 1919 w Montecatini) – włoski kompozytor operowy, uważany (podobnie jak Pietro Mascagni) za twórcę weryzmu w operze. Wzbudził sensację pierwszą swą operą Pajace (I Pagliacci), odznaczoną na konkursie Sonzogna wraz z Rycerskością wieśniaczą (Cavalleria rusticana) Mascagniego. Był synem sędziego. Ukończył konserwatorium Św. Piotra w Neapolu, następnie doskonalił się na uniwersytecie w Bolonii. Pierwsze lata po otrzymaniu dyplomu spędził jako dyrygent i nauczyciel muzyki. Pragnął odnosić sukcesy i zyskać sławę jako kompozytor operowy; jego pierwsze opery (do których – jak zresztą także do wszystkich późniejszych – libretta napisał sam) nie przysporzyły mu jednak triumfów. W 1890 r. obejrzał przedstawienie Rycerskości wieśniaczej Pietro Mascagniego i postanowił zyskać rozgłos, pisząc operę o podobnej tematyce. Powstały wtedy Pajace, których akcję, jak twierdził, oparł na prawdziwej historii – sprawie morderstwa, w której wyrok wydał jego ojciec. Premiera Pajaców (w Mediolanie w 1892 r.) okazała się ogromnym sukcesem – także dzięki śpiewającemu partię głównego bohatera opery, Cania, znakomitemu Enrico Caruso, ulubionemu tenorowi kompozytora. Pragnąc kontynuować dobrą passę, w 1893 r. Leoncavallo wystawił (także w Mediolanie) Medyceuszy, a w 1896 r. – Chattertona. Sławę przywrócił mu na jakiś czas rok 1897 i wystawienie Cyganerii, którą jednak wkrótce przyćmiła oparta na tym samym utworze literackim („czyli na „Scenach z życia cyganerii” Henri Murgera) opera Giacoma Pucciniego pod tym samym tytułem. Kolejne dzieła Leoncavalla – Zazà z 1900 r., Roland z Berlina z 1904 r. oraz Cyganie, ukończeni w 1912 r. (przez krótki czas popularni w Wielkiej Brytanii) – też nie przyniosły mu wyczekiwanego triumfu. Dość szybko o nich zapomniano; nieco lepszy los spotkał pojedyncze arie tenorowe z Cyganerii i barytonowe z Zazy – zdołały one przetrwać próbę czasu i niekiedy można je usłyszeć na koncertach. Ciągłe muzyczne niepowodzenia zmuszały Leoncavalla do dorabiania pisaniem librett dla innych kompozytorów. Brał m.in. udział w tworzeniu libretta do Manon Lescaut Giacomo Pucciniego. Uważano go za drugiego – obok Arriga Boita – wielkiego włoskiego librecistę. Jeszcze na dziesięć lat przed śmiercią Leoncavallo usiłował osiągnąć szybki sukces, pisząc operetki. Ostatniej opery seria – Króla Edypa – nie ukończył.

Dmitrij Dmitrijewicz Szostakowicz, ros. Дмитрий Дмитриевич Шостакович i (ur. 12 września?/ 25 września 1906 w Sankt Petersburgu, zm. 9 sierpnia 1975 w Moskwie) – rosyjski kompozytor, pianista i pedagog. Często uważany za najwybitniejszego symfonika XX wieku. Urodził się w Sankt Petersburgu w rodzinie rosyjskiej. Jego dziadek od strony ojca, Bolesław Szostakowicz, był rodem z Wilna. Uczestniczył on w powstaniu styczniowym, a w 1866 został zesłany na Syberię w okolice Tomska w wyniku represji, które miały miejsce po próbie dokonania zamachu na cara Aleksandra II przez Dymitra Karakozowa. Kiedy okres jego kary się skończył, Szostakowicz postanowił pozostać na Syberii. W Petersburgu (ówczesnym Piotrogrodzie) Dymitr Szostakowicz ukończył konserwatorium w 1923 na wydziałach fortepianu i kompozycji. W 1926 rozgłos zdobyła jego pierwsza symfonia. W 1927 otrzymał dyplom honorowy na I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Jest twórcą sześciu koncertów, piętnastu kwartetów smyczkowych i piętnastu symfonii. Jest jednym z kompozytorów z pokolenia muzyków, których działalność przypadła w czasach porewolucyjnych. Bardzo wcześnie rozpoczął komponowanie; studiował w konserwatorium petersburskim (fortepian – L. Nikołajew, kompozycja – M. Steinberg). Dyplom z fortepianu uzyskał w 1923, dwa lata później – dyplom z kompozycji. Niemal równocześnie z ukończeniem studiów miał miejsce debiut kompozytorski Szostakowicza: wykonanie (1926) I Symfonii, pisanej jeszcze w konserwatorium. I Symfonia ukazuje już cechy długo później właściwe twórczości Szostakowicza: zamiłowanie do kontrastów wyrazowych (bezpośrednie następstwo groteskowo-ironicznych fragmentów z prawdziwie lirycznymi) i drapieżną dramatyczność. Wpływy muzyki Schönberga, Křenka i Hindemitha można odnaleźć w operze Nos (1928) do libretta opartego na opowiadaniu Nikołaja Gogola. Bogata polirytmia, wykroczenie poza ramy tonalności, nowatorstwo instrumentalne, zastosowane śpiewu mówionego – oto podstawowe, wyróżniające dzieło cechy. Po III Symfonii „Pierwszomajowej” (1929), radzieckim odpowiedniku (z uwagi na treść ideowo-programową) IX Symfonii Beethovena, i balecie Złoty wiek (1930) Szostakowicz skomponował drugą z kolei operę: Lady Makbet mceńskiego powiatu (1932); jej główne właściwości to rozwiązania teatralne, przerzucenie akcji muzycznej na plan symfoniczny, szokujące pomysły scenograficzno-instrumentacyjne. Radykalizm języka muzycznego Szostakowicza okazał się jednak nie do przyjęcia dla ówczesnej stalinowskiej ideologii polityczno-kulturalnej. Po paru niefortunnych próbach znalezienia właściwego rozwiązania sytuacji kompozytor zdecydował się zrezygnować z dotychczasowego stylu i techniki kompozytorskiej, z poszukiwania nowych środków, uprościł język na rzecz maksymalnej komunikatywności wyrazu i nieskomplikowanej formy. W okresie wojny napisał VII Symfonię „Leningradzką” o ilustracyjnym charakterze. Ten utwór i towarzysząca mu legenda przyniosły kompozytorowi popularność, także za granicą, zwłaszcza w USA. Gdy zakończenie wojny Szostakowicz powitał pogodną, Haydnowską IX Symfonią, spotkał się znowu z gwałtownym atakiem krytyków, którzy oczekiwali od niego monumentalnego, patetycznego utworu ku czci zwycięstwa nad Niemcami. Ciągłe konflikty ze stalinowską cenzurą doprowadziły do utracenia przez kompozytora wszelkich przywilejów w 1948. Ograniczenia w muzyce Szostakowicza i w jego stylu życiowym zostały nieco złagodzone w 1949, po napisaniu kantaty „Pieśń o lasach”, gdzie Stalin był sławiony jako „wielki ogrodnik”. W tym samym roku Szostakowicz odzyskał paszport i reprezentował ZSRR na międzynarodowym kongresie muzycznym w Stanach Zjednoczonych. W 1960 wstąpił do KPZR. W 1962 Szostakowicz był nominowany do Oscara za muzykę do filmu Chowańszczyzna (1959). W 1973 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning. Trzon twórczości Szostakowicza tworzą symfonie – to piętnaście dzieł powstałych w ciągu 46 lat. Formalnie Szostakowicz jest kontynuatorem tradycji beethovenowskiej: stosuje klasyczny wieloczęściowy model symfoniczny, zachowuje klasyczne uformowanie wewnętrzne poszczególnych części. Inne cechy jego dzieł to: monumentalizm, patos, silny pierwiastek dramatyczny, bogata inwencja melodyczna, krańcowe natężenie ekspresji oraz dynamizm i witalność. Został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

fot. Orfeo.com.pl