KALENDARIUM LIPIEC

Arnold Schönberg (ur. 13 września 1874 w Wiedniu, zm. 13 lipca 1951 w Los Angeles) – austriacki kompozytor, teoretyk muzyki i pedagog żydowskiego pochodzenia; pionier muzyki dodekafonicznej i atonalności. Przedstawiciel drugiej szkoły wiedeńskiej, zaliczany do pierwszych modernistów. Schönberg urodził i wychowywał się w rodzinie należącej do niższej klasy średniej, ojciec był właścicielem sklepu obuwniczego, a matka – nauczycielką gry na fortepianie. Mimo jej zajęcia w głównej mierze był muzycznym samoukiem. Rozpoczął od gry na skrzypcach, w której osiągnął poziom amatorski. Bardziej niż karierą instrumentalisty zainteresowany był komponowaniem. Elementarne wiadomości dotyczące kompozycji harmonii i kontrapunktu zdobył na kursach organizowanych przez znanych, wiedeńskich pedagogów muzycznych – Oskara Adlera i Alexandra Zemlinskiego. Za ważne źródło swojej wiedzy podawał też ówczesne podręczniki i encyklopedie. Nie ukończył jednak konserwatorium muzycznego. Pierwszy okres twórczości Schönberga wpisany jest w pejzaż późnego romantyzmu. W muzyce tego okresu wyraźnie słychać wpływy Mahlera i Straussa. Najistotniejszą w twórczości kompozytora była druga dekada XX wieku, gdy zaczyna eksperymentować z atonalnością (sam Schönberg używa terminu pantonalność). Wtedy też przyciąga do siebie młodych awangardzistów, przede wszystkim Albana Berga i Antona Weberna, dla których staje się nauczycielem i mentorem. Jego uczniem był też Hanns Eisler. Pierwszym w pełni dodekafonicznym dziełem była Suita fortepianowa, której premiera odbyła się w 1923. Schönberg był kompozytorem uniwersalnym. W jego katalogu można znaleźć szerokie spektrum form od pieśni i muzyki chóralnej, przez utwory na małe zespoły instrumentalne, muzykę kameralną do dzieł symfonicznych. Interesowała go także synteza sztuk. W 1933 z powodu prześladowania Żydów w Niemczech, Schönberg wyemigrował do USA. W 1941 został obywatelem amerykańskim. Kontynuował pracę kompozytorską często powracając do tradycyjnych tonalnych form. W twórczości Schönberga z tego okresu powstaje atonalne dzieło dla recytatora, chóru męskiego i orkiestry A Survivor from Warsaw (Ocalony z Warszawy) skomponowane w 1947 i dedykowane Natalii Koussewickiej i poświęcone likwidacji getta warszawskiego. Schönberg, powszechnie znany ze swej silnej wiary w przesąd feralności liczby trzynaście (triskaidekafobia; nawet takty mają u niego numery: 12, 12A, 14), zmarł 13 lipca 1951 w Los Angeles. Żoną Schönberga była Mathilde z domu von Zemlinsky, siostra kompozytora Alexandra von Zemlinsky’ego. Małżeństwo to przetrwało kryzys, jakim był romans Mathilde z Richardem Gerstlem, zakończony jego samobójczą śmiercią[1]. Arnold i Mathilde Schönbergowie mieli córkę Gertrud (1902–1947) i syna Georga (1906–1974). Gertrud wyszła za mąż za Feliksa Greisslego, który był uczniem jej ojca, a następnie redaktorem i aranżerem oraz dyrygentem wielu prawykonań dzieł Schönberga. Arnold Schönberg został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu.

Krystyna Domańska-Maćkowiak (ur. 22 stycznia 1936 w Berlinie, zm. 13 lipca 2021) – polska muzykolog, profesor chóralistyki, wykładowca Akademii Muzycznej w Poznaniu. Urodziła się w Berlinie, gdzie jej ojciec Władysław był dyrektorem polskiego biura podróży Orbis a matka Agnieszka sekretarką w polskim konsulacie. Rodzina została ewakuowana w ostatnich dniach sierpnia 1939 do Warszawy. W wyniku działań II wojny światowej została oddzielona od swojej rodziny, często zmieniała miejsce przebywania (od Berlina po teren obecnej Białorusi). Po zakończeniu wojny z odnalezioną rodziną zamieszkała w Poznaniu. Tu ukończyła szkołę podstawową i rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym dla Wychowawczyń Przedszkoli. Szkolenie muzyczne rozpoczęła za radą nauczycielki Kunegundy Gettler w Społecznym Ognisku Muzycznym dla Dorosłych. Równocześnie zapisała się chóru parafialnego przy kościele św. Marcina w Poznaniu, gdzie dyrygentem był Marian Nagórski, za jego namową odbyła przesłuchanie u profesora Edmunda Maćkowiaka. W 1959 roku zdobyła dyplom Akademii Muzycznej w Poznaniu. Jeszcze w trakcie studiów przejęła na kilka lat dyrygenturę chóru parafii św. Wojciecha w Poznaniu. Od 1961 roku zatrudniona w Akademii Muzycznej w Poznaniu jako asystentka profesora Edmunda Maćkowiaka, który wówczas prowadził uczelniany chór mieszany. W tym samy roku rozpoczęła także prace w Punkcie Konsultacyjnym dla nauczycieli bez wyższego wykształcenia z tzw. Ziem Odzyskanych. W latach 1980–1990 pełniła funkcję prodziekana do spraw dydaktycznych na Akademii Muzycznej w Poznaniu. Od 1998 kierownik Zakładu Muzyki Kościelnej, który to sama powołała. W trakcie swojej wieloletniej pracy prowadziła chór uczelniany i wydziałowy. Od 1972 pełniła funkcję dyrektora artystycznego I okręgu miasta Poznań, a od 1988 Wielkopolski.

fot. Projekt Hamak, Grand Prix Polskiej Chóralistyki im. Stefana Stuligrosza

Carlo Bergonzi (ur. 13 lipca 1924 w Vidalenzo, zm. 25 lipca 2014 w Mediolanie) – włoski śpiewak operowy, tenor liryczny znany przede wszystkim z wykonywania repertuaru Verdiego, zwłaszcza jego mniej znanych oper. Bergonzi rozpoczął naukę śpiewu operowego w wieku 14 lat. Przerwała ją II wojna światowa, którą spędził internowany w obozie niemieckim. Po wojnie kontynuował naukę w Konserwatorium im. Arrigo Boito w Parmie. Początkowo występował jako baryton, śpiewając m.in. jako Figaro w Cyruliku sewilskim, Doktor Malatesta w Don Pasquale, Enrico w Łucji z Lammermooru, Silvio w Pajacach, Alfio w Rycerskości wieśniaczej, Sonora w Dziewczynie ze Złotego Zachodu i Lescaut w Manon Lescaut. W latach 1948–1951, poprzez intensywne ćwiczenia głosu, dokonał istotnych zmian w jego brzmieniu i skali i w 1951 r. zadebiutował jako tenor w roli Andrei Chéniera w operze Umberto Giordano pod tym samym tytułem. W tym samym roku, z okazji 50 rocznicy śmierci Verdiego, telewizja RAI zaangażowała Bergonziego do cyklu nagrań mniej znanych oper, takich jak I due Foscari, Joanna d’Arc i Simon Boccanegra. W 1953 r. po raz pierwszy zaśpiewał w La Scali w roli Don Alvara w Mocy przeznaczenia, a dwa lata później zagrał Radamesa w Aidzie, którą rolę wykreował także w Metropolitan Opera. W 1962 r. zadebiutował w Covent Garden ponownie jako Don Alvaro. Był szczególnie ceniony za piękno śpiewanej frazy, legato i świetną dykcję. Przez lata 70. kontynuował występy na najważniejszych światowych scenach, w latach 80. koncentrował się bardziej na recitalach. W 1996 r. Bergonzi zaśpiewał w czasie uroczystej gali z okazji dwudziestopięciolecia pracy dyrygenta Metropolitan Opera Jamesa Levine’a. Dwa lata później zakończył karierę. Następnie pracował w Accademia Verdiana, uczył m.in. Salvatore Licitrę.

fot. Don Hogan Charles, Wikipedia