KALENDARIUM CZERWIEC

Aleksander Tansman (ur. 11 czerwca 1897 w Łodzi, zm. 15 listopada 1986 w Paryżu) – polski kompozytor, pianista-wirtuoz i dyrygent żydowskiego pochodzenia. Odchodząc od wpływów neoromantyzmu – szczególnie afirmowanych w tradycji niemieckiej – i zwracając się ku tradycji romańskiej, Tansman stał się „pierwszym w dziejach polskiej muzyki kompozytorem, łączącym jawną orientację klasyczną z tak szerokim rozmachem i dorobkiem”. Był współtwórcą i jednym z najwcześniejszych oraz najwybitniejszych przedstawicieli neoklasycyzmu w muzyce światowej, obok Igora Strawińskiego, Dariusa Milhaud, Paula Hindemitha, Francisa Poulenca czy Alfredo Caselli. Należał też do najbardziej cenionych reprezentantów międzynarodowej grupy muzycznej École de Paris, obok Bohuslava Martinu, Tibora Harsanyi’ego, Aleksandra Czeriepnina, Marcela Mihalovici, Sergiusza Prokofiewa. Obok Karola Szymanowskiego, Tansman był „w istocie pierwszym kompozytorem, który związał polską muzykę z nowym, dwudziestowiecznym językiem kompozytorskim. Już w 1915 roku stosował technikę politonalną (Album polski na fortepian)”. Sława, jaką Tansman zdobył już w latach dwudziestych, przyczyniła się do podniesienia rangi kultury polskiej na świecie. Tradycje wieków rozwoju europejskiej muzyki, nawiązania do gatunków chopinowskich (np. mazurki, nokturny), folkloru polskiego, jak też tradycji żydowskiej, daleko-wschodniej i amerykańskiej, łączą się w muzyce Tansmana z nowoczesnością i najnowszymi osiągnięciami w dziedzinie kompozycji. Stosował m.in. tylko jego muzyce właściwy akord – poliharmoniczne współbrzmienie zwane „drapaczem chmur” – i wprowadził całkowicie indywidualny sposób kształtowania formy. Jego twórczość wyróżniała się nowatorstwem i oryginalnością języka muzycznego, zarówno na tle środowiska paryskiego i europejskiego neoklasycyzmu, jak też rodzimych, polskich dokonań. Dorobek Tansmana jest obfity i wszechstronny. Był bardzo cenionym mistrzem instrumentacji, kompozytorem muzyki symfonicznej, chóralno-orkiestrowej, scenicznej, kameralnej, fortepianowej, gitarowej – wykonania jego utworów na świecie sięgały niekiedy nawet 500 rocznie.

Richard Strauss (ur. 11 czerwca 1864 w Monachium, zm. 8 września 1949 w Garmisch-Partenkirchen) – niemiecki kompozytor muzyki późnego romantyzmu, dyrygent. Strauss był synem waltornisty Franza Straussa. W młodości otrzymał od ojca staranne wykształcenie muzyczne i bardzo wcześnie zaczął komponować. W 1882 wstąpił na uniwersytet w Monachium, jednak po roku porzucił studia i wyjechał do Berlina. W 1885 został asystentem dyrygenta Hansa von Bülowa, aby po roku zająć jego miejsce. Jego pierwsze kompozycje utrzymane są w stylu Schumanna i Mendelssohna. Pod wpływem skrzypka Aleksandra Rittera zainteresował się Wagnerem. Nowe zainteresowanie zaowocowało poematem symfonicznym Don Juan, który jest uważany za pierwszy dojrzały utwór Straussa. Premiera w roku 1889 podzieliła publiczność, jednak kompozytor skomentował to w następujący sposób: „Teraz pocieszam się myślą, że jestem na drodze, którą chciałem obrać, w pełni świadomy, że nie było artysty, którego ludzie nie nazwaliby szalonym”. W późniejszych latach przyszły kolejne poematy symfoniczne: Tod und Verklärung (Śmierć i przemienienie, 1888-89), Till Eulenspiegels lustige Streiche (Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała, 1894-95), Also sprach Zarathustra (Tako rzecze Zaratustra, 1896), Don Kichot (1897) i Ein Heldenleben (Życie bohatera, 1897-98). Pod koniec XIX wieku Strauss zwrócił się ku operze. Pierwsze dwie próby – Guntram z 1894 i Feuersnot z 1901 okazały się porażkami, lecz na Salome z 1905 publiczność reagowała równie gorąco i skrajnie jak na Don Juana. Niekonwencjonalny temat dzieła, jak również wprowadzenie do muzyki dysonansów i rozbudowanej chromatyki zapewniły operze bardzo duże zainteresowanie. W Nowym Jorku publiczność protestowała z powodu zejścia dzieła ze sceny już po jednym przedstawieniu w Metropolitan Opera. Jednym z najważniejszych gatunków w twórczości Straussa były pieśni, których skomponował około 150. Strauss był kapelmistrzem orkiestr w Meiningen, Monachium, Berlinie i w Wiedniu. Jego muzyka pozostała pod wpływem Wagnera. Jego nazwisko figurowało na Gottbegnadeten-Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą w III Rzeszy) wśród Niezastąpionych.